Hazımsızlık, yemek yedikten sonra ortaya çıkan çeşitli semptomları kapsar. Rahatsızlık hissi, sancı ve midede şişkinlik gibi belirtiler genellikle hızlı veya aşırı yemekten ya da yenen belirli bazı yiyeceklerden kaynaklanır. Beslenme biçiminizde yapacağınız değişikliklerle hazımsızlığı önleyebilirsiniz. Bunun dışında, çeşitli doğal ilaçların da yararı olabilir.
Sık sık hazımsızlık çekiyorsanız, öncelikle bunun peptik ülser, gastrit (mide zarının iltihabı), özofajit (yemek borusu iltihabı), irritabl bağırsak sendromu, enflamatuar bağırsak hastalığı ve mide kanseri gibi başka bir sorunun belirtisi olup olmadığını tespit etmelisiniz.
Hazımsızlık, yemek borusunun, midenin veya bağırsakların hafif tahriş olması nedeniyle ka-sılamamasından veya yavaş kasılmasından kaynaklanabilir. Bunun sonucunda mide ve bağırsaklar, gazla, kısmen sindirilmiş olan yiyeceklerle ve sindirimi sağlayan (mide asidi, enzimler ve sindirim yolu, karaciğer ve pankreasın salgıladığı koyu kıvamda salgılan da içeren) sıvılarla dolar. Hazımsızlığın belirtileri; geğirme, karın ağrısı, bulana, şişkinlik ve yanma hissi -göğüs kemiğinin (sternum) arkasında- ve bazen de asitli mide suyunun ağza gelmesidir (asit reflü).
Nedenleri
Hazımsızlığın en sık görülen nedenleri:
- Hızlı yemek. Hızlı yemek sindirimi sağlayan sıvıların salgılanmasını yavaşlatır. Ayrıca, yiyecekler iyi çiğnenmediği için tükürükteki sindirim enzimleri ile iyi karışamaz.
- Fazla yemek. Aşın dolan mide daha yavaş boşaldığı için reflü oluşur.
- Hassasiyetiniz olan buğday unu veya süt gibi ürünler yemek. Buğday ve diğer karbonhidratlar sıvıları emdikçe şişer ve rahatsızlık yaratır. Bu da şişkinliğe neden olur.
- Fazla gaz üretmek. Yağlı bir yemekten sonra meyve yerseniz gaz yapar. Yağların, meyvelere oranla sindirilmek için midede daha uzun zamana ihtiyacı olduğundan, yağlı bir şey yedikten sonra meyve yemek, meyvenin midede uzun zaman kalacağı ve bu sürede mayalanma meydana geleceği anlamına gelir. Bağırsaktaki mikroorganizmaların dengesinin bozulması ve mide asidinin az olması da gaz yapar (kutuya bakınız).
- Ham meyve yemek.
- Bazı içecekler. Şekerli ve gazlı içeceklerin her ikisi de gaz ve şişkinlik yapar. Kafeinli içecekler mide asidini artırır, iltihaplı bölgeleri tahriş eder ve stres hormonlarının seviyesini yükseltir (bir sonraki hazımsızlık nedenine bakınız). Alkol de fazla asit salgılanmasına neden olur ve zaten tahriş olmuş olan bölgeleri daha da tahriş eder. Stresli olmak. Stres sindirime zarar verir, çünkü adrenalin ve kortizon gibi stres hormonları kanı sindirim sisteminden kaslara yönlendirir, mide kaslarının kasılmasını tetikler (bu da midenin daha çabuk dolmasına yol açar) ve daha fazla mide asidi salgılanmasına neden olur. Ayrıca stres, yemek yerken daha fazla hava yutmaya da sebep olur.
- Yemek yedikten kısa bir süre sonra egzersiz yapmak. Fiziksel faaliyet kanı sindirim sisteminden kaslara yönlendirir.
- Aspirin veya ibuprofen gibi mide zarını tahriş eden, steroid türünden olmayan antienflamatuar ilaçlar almak.
- Sigara içmek. Sigara dumanındaki kimyasal maddeler yemek borusunu tahriş eder ve yemek borusu ile mide arasındaki valf benzeri mekanizmayı zayıflatarak reflüye yol açar.
- Hiyatal herni veya hiyatal fıtık. Midenin bir kısmı diyaframın yemek borusunun geçtiği boşluğundan dışan çıkar ve reflü yaratır. Daha ziyade sigara içen ve aşın kilolu kişilerde rastlanır.
- Büyüyen rahim mideye giderek daha az alan bırakır ve reflüye neden olur.
Mide Asidi: Fazla mı, Az mı ?
Hazımsızlık, midede salgılanan asidin çok fazla veya yetersiz olması sonucu da ortaya çıkabilir.
Fazla asit: Fazla salgılamaya yönelik doğal bir yatkınlık olması sonucu böyle bir durum görülebileceği gibi, midenin boşalmasını geciktiren yağlı yiyecekler de bunu tetikleyebilir. Mide asidinin hamilelik sürecinde mide üzerindeki basınçtan veya normalde mide girişini kapalı tutan valfın zayıflamasından ötürü yemek borusuna sızması da sorun yaratabilir. Mide asidinin fazla üretilmesi peptik ülser oluşumunu da tetikler.
Az asit: Midenin az asit salgılaması veya midedeki asit yoğunluğunun düşük olması; genetik faktörler, kronik stres, iyi çiğnememe, besin hassasiyeti, yemek sırasında fazla sıvı tüketme, B vitamini eksikliği, bağışıklık hücrelerinin saldırısı veya yaşlanmadan kaynaklanabilir. Mide asidi az olduğunda, başta proteinler olmak üzere yiyecekler etkin bir şekilde sindirilemez ve hazımsızlık ve buna bağlı olarak diğer sorunlar ortaya çıkabilir.
Korunma
Hazımsızlık riskinizi azaltmak için:
- Stresle etkin bir şekilde savaşın.
- Aşırı yemek yemeyin.
Karaağaç
- Yemekler arasındaki zamanın dört saati aşmamasına dikkat edin ve daima iyi bir sabah kahvaltısı yapın. Akşam yemeğini yatmadan en az üç saat önce yiyin.
- Yemekler sırasında bir orta boy bardaktan fazla sıvı içmeyin.
- Çinko ve B ve C vitaminleri bakımından zengin yiyecekler yiyerek dengeli beslenin.
- Bir besin maddesi dokunuyorsa, onu yemeyi kesin veya az miktarda yiyince dokunup dokunmadığını anlamak için denemeler yapın. Bazen, bu yiyeceği diğer yiyeceklerden ayrı yediğiniz zaman da sorunun ortadan kalktığını görebilirsiniz (bkz. “Yiyeceklerin karıştırılması”).
- Belirli bazı yiyecekleri karıştırarak yemekten kaçının (bkz. “Yiyeceklerin karıştırılması”).
- Yemeklerden önce maydanoz, papatya, nane, karahindiba veya dulavratotundan hazırladığınız yarım bardak çayı yudumlayım Kendinizi stres altında hissediyorsanız, bu bitkilerden biriyle demlediğiniz çaya şerbetçiotu veya melisa katabilirsiniz.
- Yemek yedikten sonra kakule, rezene veya keraviye tanesi çiğneyin.
- Yemek yedikten sonra bir saat egzersiz yapmayın.
- İleri vaşlardaysanız, iyi beslenmiyorsanız veya bir besin hassasiyetiniz varsa, düzenli olarak çoklu vitamin ve mineral takviyesi alın.
- Antiasitler hazımsızlığınızı geçirmiyorsa, mide asidiniz çok değil az olabilir. Böyle bir durumda, yemeklerden önce ve yemek sırasında içine bir çay kaşığı elma sirkesi koyduğunuz sudan yudumlayın veya etli, balıklı, yumurtalı ve peynirli yemeklere sirke koyun. Bunun dışında, yemeklere sindirim asidi ve enzimlerini içeren bir takviye hapı alarak da başlayabilirsiniz.
- Yemeklerinizi biberiye ile çeşnilendirin veya bazı yemeklere karahindiba, su teresi veya enginar katın. Tadı acı olan bu yiyecekler sindirime yardımcı olan sıvıların salgılanmasını sağlayan gastrin hormonunun üretimini teşvik eder.
- Yemeklerden önce karaağaç çorbası içmek faydalı olabilir (Az miktarda soğuk suya bir çay kaşığı karaağaç kabuğu tozu koyarak bir macun hazırlayın. Sonra buna kaynar su ve bal (tatlandırmak için) katın.)
Yiyeceklerin Karıştırılması
Saman diyeti olarak bilinen bu beslenme düzeninin yararı ile ilgili bilimsel bir kanıt olmamasına rağmen, hazımsızlık çekenlere iyi geldiği söylenir. Proteinler asit ortamda, nişasta ise alkalin ortamda sindirildiğinden, teorik olarak, bazı kişiler patates, makarna veya ekmek gibi karbonhidratları et, yumurta ve balık gibi proteinli yiyeceklerle birlikte yemedikleri zaman daha rahat ederler. Yiyeceklerin karıştırılması konusunda uzman olan kişiler meyvelerin de yalnız yemekler arasında yemnesini tavsiye ederler. Ancak, meyve yedikleri zaman hazımsızlık çeken bazı kişiler meyveyi yemekten önce yedikleri zaman rahatsız olmaz ve ananas gibi tropik meyveler sindirime genellikle yardımcı olur.
Tedavi (Doğal Yöntemler & Bitkisel Çözümler)
Bitkisel ilaçlar: Yemekten sonra hazımsızlık hissetmeye başlarsanız aşağıdaki çaylardan birinden bir bardak için.
- Hatmi ile birlikte ergeçsakalı.
- Kaynar suda bekletilmiş iki çay kaşığı adaçayı.
- Rezene veya nane ile kanştınlmış papatya ya da tek başına biberiye çayı.
- Karanfil, tarçın ve zencefil karışımı çay.
Mutfak dolabındaki ilaçlar: Elma, lahana, havuç, sızma zeytinyağı, yumurta ve maydanozun hazımsızlığı ve ülserleri önleyen ve tedavi eden antasit ve yatıştırıcı özelliği vardır. Çiğ patates suyu da fayda sağlar.
Diğer tedavi yöntemleri: Hazımsızlıktan kurtulmak veya yatıştırmak için yaşam tarzınızda ve beslenme biçiminizde yapabileceğiniz değişiklikler konusunda bir naturopat uzmana danışın.
Na Zaman Tıbbi Yardım Gerekir?
- Sık sık hazımsızlık çekiyorsanız.
- Aşırı derecede hazımsızlık çekiyorsanız.
- Belirli bir nedeni olmadan hızla kilo kaybetmeye başlarsanız.
- 40 yaşından sonra ilk defa hazımsızlık şikâyetiniz olursa.
- İştahınız az, yutmanız zor ve hazımsızlıkla birlikte öksürüğünüz de varsa.
- Ağrı kesici alıyorsanız veya hazımsızlık belirtileri yeni bir ilaç veya takviye almaya başladıktan sonra ortaya çıkmışsa.
- Egzersiz yaptıktan sonra kendinizi rahatsız hissederseniz ve bunun bir sindirim sorunu olup olmadığından emin değilseniz.
- Sabahları uyandığınızda reflü oluyorsa.